Tijd voor een publiek geneesmiddeleninitiatief
Als het op geneesmiddelen aankomt, is het tijd voor iets nieuws
De deelnemers zijn het erover eens: wat medicijnen betreft moeten we dringend op zoek naar een alternatief. Het huidige systeem stuit duidelijk op zijn grenzen. Dat zagen we tijdens de COVID-crisis, maar ook met het tekort aan veel essentiële medicijnen en de trage ontwikkeling van innovatieve geneesmiddelen. Geneesmiddelen worden steeds minder beschikbaar, om financiële redenen of door een gebrek aan voorraden.
Geneesmiddelen vormen een essentieel onderdeel van onze gezondheidszorg. Onze regeringen hebben dit echter uitbesteed aan de privésector, waardoor we volkomen afhankelijk zijn geworden van een handvol farmaceutische bedrijven. Zij geven echter meer om hun eigen winst dan om de volksgezondheid.
Medicijnen zijn erg duur, niet alleen voor de patiënt, maar ook voor onze sociale zekerheid. Onderzoekster Els Torreele benadrukte de enorme verspilling van overheidsgeld: investeringen in onderzoek en ontwikkeling komen uit publieke middelen, maar vervolgens worden innovaties geprivatiseerd via patenten en over de hele wereld verkocht door grote monopolies, met als doel hun winsten te maximaliseren. Ze toonde ook aan dat deze winstlogica slecht is voor innovatie: alleen de meest winstgevende medicijnen worden geproduceerd en op de markt gebracht. Hierdoor worden essentiële geneesmiddelen en behandelingen niet ontwikkeld, zoals in het geval van antimicrobiële resistentie. De Big Pharma-sector profiteert bovendien van een enorm gebrek aan transparantie bij de prijsstelling.
Volksgezondheid is te waardevol om over te laten aan de privé
Er bestaat een alternatief. Uitgaan van de behoeften van patiënten en een overheidsbeleid ontwikkelen voor onderzoek, ontwikkeling en productie van geneesmiddelen. En het goede nieuws is dat dergelijke initiatieven overal ter wereld al bestaan. Zoals in de Verenigde Staten, waar de non-profitorganisatie Civica Rx bewijst dat het mogelijk is om medicijnen te produceren zonder winstoogmerk en om de productie uit handen te nemen van Big Pharma; of in Zwitserland en Spanje waar innovatieve 'CAR-T-cel'-therapie wordt ontwikkeld, waarmee men kanker wil bestrijden door te vertrouwen op het eigen immuunsysteem van de patiënt, en dat de universitaire ziekenhuizen zelf in het publieke domein uitwerkten.
En binnenkort misschien in Europa, met een Salk-instituut?
Tim Joye, ondervoorzitter van Geneeskunde voor het Volk, vertelde hoe een 'Public Pharma for Europe'-initiatief eruit zou kunnen zien, met een Europees instituut voor onderzoek, ontwikkeling en productie van medicijnen. Geïnspireerd door Jonas Salk, de viroloog die in 1953 met zijn team een vaccin tegen polio wist te ontwikkelen. Op de vraag van een journalist: "En wie heeft nu het patent?", antwoordde hij nuchter: "De mensen, zou ik zeggen. Er is geen patent. Kun je de zon patenteren?". Het poliovaccin werd zonder patent beschikbaar gesteld, en de ziekte werd in grote delen van de wereld uitgeroeid.
Het voorstel voor een Europees Salk-instituut, dat essentiële geneesmiddelen en vaccins tot een publiek goed wil maken, werd enthousiast ontvangen. Dit zou niet alleen een enorme impact hebben op de mensen in Europa, maar over de hele wereld. Evia Yalenga van de organisatie Si Jeunesse Savait zei hierover: "Volksgezondheid is ook een kwestie van internationale solidariteit. Door de hoge prijzen van geneesmiddelen en het verbod op lokale productie van bepaalde middelen die door patenten worden beschermd, ontberen miljarden mensen bepaalde medicijnen.”
We hebben een brede beweging nodig om aan te dringen op een 'Public Pharma for Europe'-initiatief
De tweedaagse conferentie kende een aantal fascinerende discussies over hoe we dit doel kunnen bereiken, over hoe we open wetenschap en transparantie kunnen ontwikkelen, en over de onderzoeks-, ontwikkelings- en productiemodellen die opgezet moeten worden in het algemeen belang. De conclusie luidde eensgezind: we moeten werk maken van zo'n publiek initiatief. En we moeten hiervoor niet wachten op de Europese Unie, want haar beleid dient de belangen van Big Pharma. We moeten een brede beweging opbouwen om te lobbyen voor dit cruciale aspect van het recht op gezondheid, om deze ideeën op de agenda te zetten en in praktijk te brengen. "Het lijkt altijd onmogelijk, totdat het gedaan is": dit citaat van Nelson Mandela vat de geest van de tweedaagse conferentie goed samen.
