In de praktijken van Geneeskunde voor het Volk horen we dagelijks verschillende getuigenissen van patiënten die een scan nodig hebben. Ze worden geconfronteerd met keuzes die zowel financieel als emotioneel zwaar wegen. Ook al zijn er bij dringende situaties geen supplementen meer toegelaten, toch blijft er een ongelijkheid in de toegang tot deze beeldvorming. 

Annie moest een MRI laten maken voor haar baarmoeder in het Middelheim ziekenhuis. Ofwel moest ze maanden wachten ofwel moest ze 45 euro betalen voor een snellere afspraak in het weekend. Geen eenvoudige keuze voor veel patiënten. "Dat is twee weken geen eten voor mij", zei iemand.  

Nog een andere patiënt, kreeg de keuze: een afspraak na kantooruren met een ‘supplementje’ van 50 euro of acht weken wachten tot na Kerstmis. In het ziekenhuis in Eeklo kreeg onze onthaalmedewerker een vergelijkbaar voorstel voor de patiënt in kwestie: drie maanden wachten of 30 euro extra betalen voor een 'voorkeursbehandeling'. "We worden gedwongen te betalen voor onze gezondheid." Aldus de pijnlijke conclusie van Annie en de anderen. 

De wachttijden voor niet-dringende scans nemen toe. En dat heeft een zware impact op de toegankelijkheid van zorg, vooral voor degenen die financieel niet in staat zijn om een supplement te betalen voor snellere dienstverlening. Bovendien is dit probleem niet beperkt tot beeldvorming alleen. Ook bij specialisten moeten patiënten vaak maanden wachten, tenzij ze bereid zijn om bij te betalen voor snellere afspraak in de privépraktijk. Een "speedypass", waarbij een extra bedrag wordt betaald om sneller gezien te worden, is komt helaas steeds vaker voor. 

Dit creëert een situatie waarin mensen die zich de supplementen kunnen veroorloven voorrang krijgen, terwijl de anderen gedwongen worden om in een wachtrij van meerdere maanden te blijven staan. Het gevolg is een gezondheidszorgsysteem waarin de (snellere) toegang afhankelijk is van iemands financiële situatie in plaats van de medische toestand.  

Bijkomend probleem is dat de regels rondom supplementen vaag zijn. Supplementen zijn in de regel verboden bij dringende zorg en ziekenhuizen moeten voldoende capaciteit voorzien voor niet-dringende onderzoeken, zodat deze binnen een redelijke termijn plaatsvinden. Maar wat is een 'redelijke termijn'? En wie bepaalt deze termijn? Dat wordt niet omschreven.   

De studie van Solidaris vermeldt de vermindering van supplementen voor MRI- onderzoeken en CT-scans maar verwijst naar een verschuiving van de supplementen naar andere onderzoeken in sommige ziekenhuizen. Voor onderzoeken zoals echografie of standaard RX (Röntgenfoto) is er dan een ‘nieuw’ supplement. Zo proberen ziekenhuizen en artsen de daling van supplementen bij CT’s en MRI’s te compenseren. Uiteindelijk betreft het een vestzak-broekzakoperatie, en betaalt de patiënt nog steeds de rekening.  

De laatste jaren zien we een enorme toename van ereloonsupplementen in Belgische gezondheidszorg. Deze zorgen ervoor dat de Belgische patiënten veel meer uit eigen zak betalen dan in de buurlanden zoals Frankrijk en Duitsland 3.  Zo werd in 2023 maar liefst 697 miljoen euro aan supplementen rechtstreeks bij patiënten aangerekend, een stijging van 13% ten opzichte van het jaar ervoor. (4) In sommige gevallen lopen de facturen voor de patiënt op tot meer dan 10.000 euro voor een ziekenhuisopname. (5) Dit legt een zware financiële druk bij patiënten. 

Geneeskunde voor het Volk pleit al langer voor het volledig afschaffen van alle supplementen. Vandaag zijn er steeds meer stemmen die hiervoor pleiten.  Luc Van Gorp, voorzitter van de CM stelt : "De supplementen moeten morgen niet afgeschaft worden, wel moeten we naar die afschaffing stappen in een uitgestippeld traject." (6) Ook Zorgnet-Icuro pleit voor een globale aanpak. "Het onderzoek toont dat het gedeeltelijke verbod patiënten beter beschermt, maar we pleiten voor een volledige afbouw van ereloonsupplementen", zegt gedelegeerd bestuurder Margot Cloet. "Deze maatregel zou eigenlijk globaal uitgerold moeten worden." "Artsen staan een deel van die supplementen af aan het ziekenhuis om bepaalde kosten te dekken. We zouden naar een systeem moeten gaan waarbij ziekenhuizen niet meer bij artsen moeten aankloppen, die de kosten op hun beurt doorrekenen naar de patiënt. De overheid zou veel beter moeten instaan voor de kosten die het ziekenhuis heeft." (7) 

Hiermee legt ze de vinger op de wonde. De hele ziekenhuisfinanciering moet grondig herbekeken en hervormd worden. De ziekenhuizen worden op dit moment te weinig gefinancierd door de overheid; waardoor ziekenhuizen in het rood komen te staan. Ze gaan op zoek naar andere inkomsten via honoraria van de artsen en het afdragen van ereloonsupplementen. Wat de factuur van de patiënt voortdurend doet stijgen.  

Vandaag levert elke medische prestatie euro’s op. Zo verschuift de focus van kwaliteit van zorg naar kwantiteit. Deze logica leidt vaak tot onnodige onderzoeken en verspilling. De patiënt krijgt zo minder kwaliteitsvolle gezondheidszorg, betaalt hogere facturen en daarbij loopt de sociale zekerheid leeg want deze betaalt te veel prestaties terug.  

Laten we de logica omdraaien, van ‘Hoe halen we de meeste omzet uit zieke mensen? Naar ‘Hoe houden we de mensen gezond? We moeten afstappen van de een financiering via prestaties die onze ziekenhuizen boven water houden.  Wanneer de overheid voldoende budget voorziet, worden ziekenbedrijven opnieuw ziekenhuizen. 

Een vast bedrag voor de totale werking, gebaseerd op het aantal en de kenmerken van de patiënten in de populatie die ze verzorgen. Mensen gezond houden in plaats van ze te repareren als ze ziek zijn, kwaliteit, samenwerking tussen beroepen en instellingen, voldoende verzorgend personeel…komen dan centraal te staan.  

• 1 : https://www.dewereldmorgen.be/artikel/2024/05/16/alleen-een-sterke-sociale-zekerheid-kan-de-tweesnelheden-geneeskunde-van-supplementen-stoppen/ 
• 2 : Solidaris: "Bijna 60 procent minder ereloonsupplementen voor zware medische beeldvorming" - Medi-Sfeer 
• 3 : https://www.ima-aim.be/IMG/pdf/fito_-_supplementen_241009.pdf 
• 4 : Monitoring ereloonsupplementen voor ziekenhuisverblijven. Ereloonsupplementen in Belgische ziekenhuizen met 13 procent gestegen in 2023 - De Specialist 
• 5 : https://www.ima-aim.be/IMG/pdf/fito_-_supplementen_241009.pdf 
• 6 : PERFORMANTIE VAN HET BELGISCHE GEZONDHEIDSSYSTEEM: RAPPORT 2024