Zo kunnen gemeenten het huisartsentekort mee aanpakken
Slechte planning van de federale planningscommissie
De hoofdoorzaak van het huisartsentekort is de jarenlange slechte planning van de federale planningscommissie: het aantal dokters dat mag afstuderen (ook “numerus clausus”) is veel te krap. Resultaat: er studeren minder huisartsen af dan er op pensioen gaan. Terwijl het belang van een goeie huisarts net voor heel veel mensen toeneemt. Mensen worden ouder, hebben vaak verschillende gezondheidsproblemen tegelijk, en ook het aantal psychische en sociale problemen neemt toe.
In onze praktijken van Geneeskunde voor het Volk worden we elke dag geconfronteerd met het probleem. Voor ons is het duidelijk dat er meer artsen moeten opgeleid worden. En daarnaast zijn er veel meer investeringen nodig om het werk van de huisartsen en de andere hulpverleners in de eerste lijn te ondersteunen. Minister Vandenbroucke kwam eind 2022 met zijn New Deal voor de huisartsen. Maar na 4 jaar bestuur slaagt hij er duidelijk niet in om de huisartsen genoeg te ondersteunen, want op het terrein voelen ze de situatie vooral nog verder verslechteren. Onze studiedienst publiceerde vorig jaar een 5-puntenplan met een berekend budget van 560 miljoen investeringen. Geld dat dringend nodig is, want de situatie is op vele plekken in ons land ernstig.
Om nu snel de situatie te verbeteren in die steden en gemeenten, hebben we daarom ook de gemeentebesturen nodig. Een gezonde gemeente is een gemeente die investeert in een brede, toegankelijke eerste lijn. GVHV wil geen gemeentes die huisartsen van elkaar proberen af te snoepen met mooie beloftes, maar concrete initiatieven op het terrein om het werk van huisartsen te ondersteunen. En ook hulp voor patiënten om hun weg te vinden als ze niet meteen bij een dokter of andere hulpverlener binnen geraken.
Dit zijn onze vijf voorstellen
1) Multidisciplinaire ondersteuning in alle huisartsenpraktijken
We kunnen huisartsen ontlasten, want een belangrijk deel van hun dagelijks werk kan ook door andere personen gedaan worden. Denk maar aan praktijkassistenten voor administratieve hulp, verpleegkundigen voor medische opvolging, of psychologen en sociaal assistenten die het breder plaatje aanpakken. Als gemeentes huisartsen daarbij zouden helpen, kunnen we echt heel snel een grote verbetering realiseren. In Antwerpen bijvoorbeeld werd op vraag van de huisartsvereniging Domus Medica het ZIHP (zorgprotocollen implementeren in de huisartsenpraktijk)-project uitgerold: een verpleegkundige wordt door de stad ter beschikking gesteld aan een huisartsenpraktijk. De huisartsen die deelnamen, waren allemaal enthousiast. De kwaliteit van de zorg ging omhoog en er kwam tijd vrij bij de huisarts. Maar: de stad betaalt maximum 4 maanden per praktijk. Dit is helemaal geen structurele oplossing.
Wij willen dat gemeentebesturen werk maken van een pool van eerstelijnshulpverleners die in de huisartsenpraktijk tewerk gesteld worden. Eén voltijds verpleegkundige of praktijkassistent zou bijvoorbeeld in eenzelfde wijk al meerdere praktijken een deel van de week uit de nood kunnen helpen. Gemeentes hebben in het verleden vaak – terecht - geïnvesteerd in ziekenhuizen, rusthuizen, centra voor geestelijke gezondheidszorg... om tegemoet te komen aan lokale gezondheidsnoden. Waarom kunnen we dat dan niet voor onze huisartsen en de eerste lijn?
2) Logistieke en administratieve ondersteuning, vooral voor starters
Een nieuwe praktijk oprichten is een grote investering voor startende huisartsen. Ze moeten op zoek gaan naar een betaalbare ruimte, stedenbouwkundig advies inwinnen, een administratief dossier rond krijgen, enzovoort.
Het gemeentebestuur kan helpen om huisartsen te vestigen daar waar ze nodig zijn. Bijvoorbeeld door een gebouw ter beschikking te stellen aan een betaalbare huurprijs of een subsidie of renteloze lening te voorzien. In de provincie Luxemburg, waar ze met een zeer ernstig huisartsentekort kampen, richtten de lokale huisartsenkringen samen “Santé Ardenne” op. De vereniging helpt artsen die een praktijk willen beginnen in de regio. Ze stimuleren gemeentes om een praktijkruimte met woning aan een gunstige huurprijs te verhuren aan jonge huisartsen.
Een duidelijk aanspreekpunt voor huisartsen bij de gemeentelijke administratie helpt hen om vlot en efficiënt van start te gaan. Zo integreert een nieuwe huisartsenpraktijk zich van in het begin in de lokale eerste lijn.
3) Triage punt voor patiënten zonder huisarts, tandarts, psychiater,...
In zones waar het huisartsentekort het meest nijpend is en een groot aantal mensen geen vaste huisarts (meer) heeft, stellen we voor om een tijdelijk aanmeldingspunt op te richten. Dit is een centraal nummer waar een of meerdere administratieve medewerkers van de gemeente bereikbaar zijn om patiënten te helpen. Zo’n punt kan met een sociale kaart bijhouden hoe de situatie in elke huisartsenpraktijk evolueert en zo de aanmelding van nieuwe patiënten evenwichtig helpen verdelen. Hetzelfde kan trouwens gebeuren voor tandartsen of psychiaters bijvoorbeeld, waar het dikwijls ook heel moeilijk is geworden om iemand te vinden.
Als de nood heel hoog is, kunnen lokale besturen ook huisartsenkringen helpen bij het oprichten van een gedeelde “huisartsenhulppost” voor dringende medische zorg. De huisartsenpost is een tijdelijke noodoplossing, gecoördineerd door de lokale huisartsenkring. Dit moet extra gefinancierd worden, het spreekt voor zich dat er geen budget of personeel mag weggehaald worden uit de lokale eerste lijn.
4) Sterke eerstelijnszones
Huisartsen moeten vlot kunnen samenwerken met andere lokale zorgverleners: kinesisten, apothekers, lokale thuiszorg, eerstelijnspsychologen, centra voor geestelijke gezondheidszorg, diensten sociaal werk en welzijn,... Als er meer overleg en samenwerking is, gebeurt er minder dubbel werk en krijgt de patiënt vlotter aangepaste hulp. Het gemeentebestuur moet een vinger aan de pols hebben bij de lokale eerste lijn.
Vlaanderen is opgedeeld in 60 Eerstelijnszones (ELZ) die gestuurd worden door een zorgraad, in Brussel en Wallonië wil men de eerste lijn ook territoriaal gaan coördineren (daar zullen de zones "zorgbekkens” en “ProxySanté” gaan heten). In de zorgraad komen alle eerstelijnsdisciplines samen, het is dè plek om samenwerking te versterken. Maar de Vlaamse regering investeert veel te weinig in de ELZ’s. Veel ELZ’s kunnen van hun budget niet eens een voltijds coördinator betalen. Het gemeentebestuur kan het lokaal overleg van de eerste lijn financieel en logistiek ondersteunen via haar ELZ.
5) Forfaitaire praktijk in elke wijk
Wij willen op termijn een wijkgezondheidscentrum (WGC) in elke wijk. WGC’s zijn multidisciplinaire medische huizen, ook wel brede eerstelijnspraktijken genoemd. Er werken huisartsen, verpleegkundigen, sociaal assistenten, psychologen en andere zorgberoepen. Een WGC krijgt maandelijks per ingeschreven patiënt een vast bedrag via de mutualiteit van de patiënt, dat noemen we “forfaitaire betaling”. De patiënt hoeft geen remgeld te betalen, maar kan gratis terecht in het WGC.
De 11 praktijken van Geneeskunde Voor Het Volk (GVHV) geven al decennialang het goede voorbeeld. Patiënten kunnen in die multidisciplinaire medische actiecentra terecht zonder één cent te moeten betalen. De praktijken van GVHV hebben preventie als prioriteit en voeren met de patiënten actie rond lokale gezondheidsproblemen.
Gemeentes kunnen de opstart van nieuwe forfaitaire praktijken promoten en ondersteunen: door een gebouw en administratieve krachten ter beschikking te stellen, jonge artsen aan te trekken en te helpen met de coördinatie en het rekruteren van personeel, stages in een WGC te promoten bij studenten,...
